Bộ đội Biên phòng được thành lập năm 1959 với tên gọi đầu tiên là Công an vũ trang, trực thuộc sự quản lý của Bộ Công an. Sau năm 1976, đổi tên thành Bộ đội Biên phòng và chuyển sang chịu sự quản lý của Bộ Quốc phòng.
Trong Quân đội Nhân dân Việt Nam, Bộ đội Biên phòng được tổ chức như là một Quân chủng độc lập, có môi trường tác chiến hỗn hợp. Quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và an ninh trật tự ở khu vực biên giới là nhiệm vụ quan trọng mà Đảng, Nhà nước đã giao cho Bộ đội Biên phòng. Ngoài ra, Bộ đội Biên phòng còn làm công tác quản lý hành chính ở các khu vực biên giới, hỗ trợ công tác quản lý xuất nhập cảnh, hải quan ở các cửa khẩu, cảng biển. Để làm tốt nhiệm vụ này, Bộ đội Biên phòng phải dựa vào sức mạnh của nhân dân; phải tuyên truyền, vận động tập hợp nhân dân, tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng cơ sở chính trị và tiềm lực mọi mặt trên địa bàn ngày càng vững mạnh. Từ nhiều năm qua, các đơn vị Bộ đội Biên phòng đã triển khai nhiều dự án định canh, định cư, đường giao thông, đường điện hạ thế đã được nghiệm thu đưa vào sử dụng mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần đáng kể vào việc nâng cao dân trí, xóa đói, giảm nghèo cho đồng bào các dân tộc ở khu vực biên giới. Cùng với những việc làm thiết thực hiệu quả của mình, để huy động sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành, các lực lượng tham gia xây dựng và bảo vệ biên giới, Bộ đội Biên phòng còn ký kết các chương trình phối hợp hoạt động với các bộ, ban, ngành ở các cấp như: Chương trình xóa mù chữ và phổ cập giáo dục Tiểu học; Chương trình đưa thông tin văn hóa về cơ sở; Chương trình vận động động phụ nữ, nông dân, đồng bào các dân tộc phát triển kinh tế - xã hội; đẩy mạnh phong trào quần chúng tự quản đường biên, cột mốc và giữ gìn an ninh trật tự thôn, bản; bảo vệ an ninh biên giới; phối hợp với các ngành, các lực lượng làm tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cách mạng cho đồng bào các dân tộc, để đồng bào hiểu và chấp hành tốt các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước và các chủ trương của địa phương, nhất là các chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới; tích cực tham mưu cho cấp Ủy, chính quyền địa phương và tham gia trực tiếp xây dựng củng cố cơ sở chính trị ở các xã, phường biên giới, hải đảo; phối hợp với các ngành, các lực lượng, bằng các việc làm tích cực, thiết thực, hiệu quả, đẩy mạnh các chương trình phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương.
Với chức năng, nhiệm vụ quan trọng của mình, Bộ đội Biên phòng các cấp đang tiếp tục huy động mọi nguồn lực triển khai có hiệu quả các dự án kinh tế, xã hội gắn với đảm bảo quốc phòng, an ninh ở khu vực biên giới; đẩy mạnh chương trình chống mù chữ, tái mù chữ trong đồng bào dân tộc, vận động nhân dân đưa trẻ em trong độ tuổi đến trường, tiếp tục thực hiện phổ cập giáo dục Tiểu học tiến tới phổ cập Trung học cơ sở; triển khai các chương trình y tế cộng đồng, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân khu vực biên giới; vận động nhân dân thực hiện cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, xây dựng các thôn, bản, gia đình văn hóa, khu dân cư tiên tiến, góp phần đẩy lùi các tập tục lạc hậu trong đồng bào dân tộc; tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về quốc gia, quốc giới, các hiệp định, hiệp nghị, quy chế biên giới, Luật Biên giới quốc gia, để xây dựng ý thức trách nhiệm của nhân dân các dân tộc tham gia bảo vệ biên giới, cũng như gìn giữ phát huy tình hữu nghị giữa các đồng bào dân tộc ở nước ta với các nước bạn. Xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị với các nước láng giềng; tăng cường đoàn kết quân dân, đoàn kết giữa đồng bào các dân tộc với cán bộ chiến sĩ Bộ đội Biên phòng; thường xuyên gìn giữ phát huy bản chất, truyền thống Quân đội Nhân dân, truyền thống Bộ đội Biên phòng để quần chúng nhân dân hiểu, chăm lo, xây dựng, giúp đỡ cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng hoàn thành nhiệm vụ, chia sẻ trách nhiệm cùng Bộ đội Biên phòng trong việc quản lý, bảo vệ biên giới.
Niềm tự hào là những người lính biên phòng được các chiến sĩ thổ lộ bằng những lời thơ cháy bỏng nồng nàn: “Tháng ba về anh lại nhớ Tây Nguyên/ Khi lần đầu anh đến miền biên giới/ Bài học về biên cương theo anh từng bước vội/ Đến với đại ngàn cùng gió núi, rừng xa”…
Nhân dân cả nước ta luôn hướng về biên giới, biển đảo của Tổ quốc, luôn hướng về những người lính biên phòng ngày đêm cảnh giác, chắc tay súng bảo vệ đất nước, những vùng miền biên giới thân yêu. Có những người mẹ, người vợ chịu sự hy sinh thầm lặng, nhắn gửi tấm lòng thương yêu trìu mến qua những lời thơ đến các anh để những người lính toàn tâm, toàn ý, vững vàng hoàn thành nhiệm vụ:
“Hậu phương của các anh tất cả đều thế thôi/Việc đồng áng, việc ruộng nương, nhà cửa/ Từ trong tới ngoài mình em lo cả
Cha mẹ già và những đứa con thơ/ Các anh đi xa có biết bao giờ
Ngày nắng, ngày mưa, trưa, chiều ,sớm, tối/ Một mình em lặng thầm bên gối
Những giọt lệ trào mặn chát bờ môi/ Hậu phương các anh tất cả đều thế thôi
Gồng gánh lo toan để các anh hoàn thành nhiệm vụ/ Ngày phép các anh về đoàn tụ/ Là những tháng ngày rộn rã tiếng cười vui/ Hy sinh lặng thầm của các anh em biết cả rồi/ Công sức của các anh có em trong đó
Đổi lại mặn nồng tình yêu chung thủy sắt son/ Và những hy sinh tình yêu thầm kín/ Nghĩ thương các anh, thương những người vợ lính”…