80 năm Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam
Trong lịch sử cách mạng Việt Nam, từ năm 1930 đến nay, không có thời kỳ nào không có một tổ chức mặt trận với tên gọi khác nhau đã đoàn kết tập hợp mọi lực lượng yêu nước và tiến bộ, hình thành khối đại đoàn kết dân tộc góp phần hoàn thành sự nghiệp cách mạng của đất nước.
Giữa lúc cao trào cách mạng đang diễn ra khắp cả nước, mà đỉnh cao là Xô-viết Nghệ-Tĩnh, ngày 18-11-1930, Ban Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra Chỉ thị thành lập Hội phản đế đồng minh - tổ chức mặt trận đầu tiên ở nước ta, mở đầu trang sử vẻ vang của Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam.
Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ngày 16-11-1936 chủ trương tạm thời chưa nêu khẩu hiệu: “Đánh đổ đế quốc Pháp”, “Tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho dân cày” và quyết định thành lập Mặt trận thống nhất nhân dân phản đế Đông Dương.
Hội nghị BCHTW Đảng tháng 3-1938 quyết định đổi tên thành Mặt trận thống nhất dân chủ Đông Dương, gọi tắt là Mặt trận Dân chủ Đông Dương. Mặt trận Dân chủ Đông Dương vẫn dựa vào lực lượng chính là công nông, tranh thủ các tầng lớp trên, kể cả người Pháp tiến bộ ở Đông Dương, bắt tay với các đảng phái cải lương nhằm chống chủ nghĩa phát xít, chống chiến tranh, đòi tự do, cơm áo và hòa bình.
Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, Đảng kịp thời xác định giải phóng dân tộc là nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng Đông Dương. Hội nghị BCHTW Đảng tháng 11-1939 chủ trương tiếp tục tạm gác khẩu hiệu ruộng đất và quyết định thành lập Mặt trận Dân tộc thống nhất phản đế Đông Dương nhằm tập hợp lực lượng chống đế quốc và tay sai, lôi kéo những người tiến bộ trong giai cấp địa chủ.
Nhận rõ sự chuyển biến của tình thế, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã triệu tập Hội nghị BCHTW Đảng lần thứ 8 (từ ngày 10 đến 19-5-1941) để xác định cách mạng nước ta lúc này là cách mạng dân tộc giải phóng. Hội nghị quyết định thành lập Việt Nam Độc lập đồng minh, gọi tắt là Mặt trận Việt Minh.
“Việt Minh đã có công lớn trong việc xây dựng khối đại đoàn kết, chống quân cướp nước… Lịch sử của Việt Minh mười năm đấu tranh cho độc lập, tự do của dân tộc cũng là những trang sử vẻ vang vào bậc nhất của dân tộc Việt Nam ta”.
Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công. Chính quyền cách mạng non trẻ đứng trước tình thế vô cùng hiểm nghèo. Theo sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tháng 5-1946, Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam, gọi tắt là Hội Liên Việt, được thành lập đã thu hút thêm nhiều tầng lớp nhân dân kể cả một số nhân sĩ, địa chủ yêu nước, một số người trong các tôn giáo, dân tộc thiểu số còn đứng ngoài Mặt trận Việt Minh.
Ngày 3-3-1951, Đại hội thống nhất Việt Minh - Liên Việt lấy tên là Mặt trận Liên Việt. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II (1951) đã khẳng định: “Mặt trận là một trong những trụ cột của Nhà nước dân chủ nhân dân, là sức mạnh vô biên của cuộc kháng chiến và kiến quốc, là cơ sở quần chúng rộng rãi làm thành áo giáp vững bền của Đảng”.
Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ 1954, hai miền Nam Bắc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược khác nhau, nhưng đều có chung nhiệm vụ là chống Mỹ, cứu nước. Ngày 10-9-1955, Đại hội Mặt trận Dân tộc thống nhất họp tại Hà Nội đã quyết định thành lập Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và thông qua cương lĩnh nhằm đoàn kết mọi lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình, xây dựng miền Bắc thành cơ sở vững mạnh cho cuộc đấu tranh nhằm thực hiện thống nhất nước nhà.
Đại hội toàn quốc lần thứ III của Đảng đã có nghị quyết đánh giá về Mặt trận như sau: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã đoàn kết các giai cấp, các đảng phái, các dân tộc, các tôn giáo, các nhân sĩ yêu nước và tán thành chủ nghĩa xã hội, nhờ đó đã động viên mọi lực lượng yêu nước và tiến bộ của dân tộc để xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà”.
Ngày 20-12-1960, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời với bản Chương trình hành động 10 điểm, nội dung cơ bản là đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân đánh đổ chế độ độc tài tay sai của đế quốc Mỹ. Trong quá trình hoạt động, Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam đã kịp thời đề ra chủ trương, chính sách nhằm không ngừng mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân. Đại hội lần thứ nhất (3-1962) của Mặt trận đã quyết định nhiều chính sách lớn về đối nội và đối ngoại… tạo điều kiện đoàn kết rộng rãi nhất, sẵn sàng bắt tay với những ai dù chưa tán thành cương lĩnh của Mặt trận, nhưng tán thành chống Mỹ, cứu nước.
Hệ thống tổ chức của Mặt trận sau một thời gian ngắn được xây dựng trên toàn miền Nam Việt Nam.
Dưới ngọn cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, nhân dân miền Nam đã đánh thắng nhiều chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ và tay sai.
Cũng ở miền Nam, sau cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1968, ngày 20-1-1968, Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam ra đời, nhằm đoàn kết và tranh thủ một số người ở thành thị, mở rộng thêm một bước mặt trận chống Mỹ, cứu nước.
Ngày 6-6-1969, Đại hội đại biểu quốc dân miền Nam Việt Nam đã bầu ra Chính phủ Cách mạng lâm thời và Hội đồng Cố vấn. Từ khi ra đời, Mặt trận đã làm một phần chức năng của chính quyền dân tộc dân chủ, từ đây, Mặt trận có vai trò trụ cột và hậu thuẫn vững chắc cho chính quyền cách mạng. Mặt trận đẩy mạnh hoạt động trên cả ba mặt quân sự, chính trị và ngoại giao, góp phần quan trọng giành thắng lợi lịch sử trọn vẹn mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, cả nước độc lập và thống nhất cùng đi lên chủ nghĩa xã hội. Ngày 31-1-1977, Đại hội Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam quyết định thống nhất ba tổ chức Mặt trận ở hai miền Nam Bắc, lấy tên là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thông qua chương trình chính trị và điều lệ mới nhằm đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân để cùng nhau phấn đấu xây dựng Tổ quốc Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, xã hội chủ nghĩa, và tích cực góp phần vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân thế giới.
Hơn 30 năm qua, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã động viên nhân dân cả nước đoàn kết thực hiện công cuộc đổi mới đất nước vì mục tiêu cao cả: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, và đã giành được những thành tựu hết sức quan trọng.
Ngày 26-3-1986, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra quyết định lấy Ngày 18-11-1930 làm Ngày kỷ niệm Mặt trận Dân tộc thống nhất Việt Nam.